به گزارش تهران۲۴؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند، استاد حوزه علمیه، ۲۷ دی ماه در نشست علمی «مسئله‌محوری در پژوهش‌های حوزوی، اضلاع، ابعاد و بایسته‌های آن»، گفت: مسئله‌‌محوری اگر قرار باشد در حوزه مورد توجه قرار بگیرد باید چیستی، چرایی و ضرورت آن تبیین شود؛ اهمیت مسئله‌محوری به اندازه خود پژوهش در حوزه علمیه اهمیت دارد و پژوهش هم در حقیقت قلب تپنده حوزه است زیرا تا آموزش نباشد، تبلیغ نیست و تا پژوهش نباشد آموزش و تبلیغی هم وجود ندارد و حیات این دو به حیات پژوهش وابسته است.

وی با بیان اینکه انتخاب درست مسائل و انتخاب روش درست برای پاسخگویی به مسائل دو موضوع محوری در حل مسئله است، اظهار کرد: برای مشخص شدن چیستی مسئله، باید ابتدا چیستی مسئله‌‌محوری مشخص شود و برای این کار باید به دو پرسش پاسخ دهیم؛ اول اینکه فرق مسئله با موضوع چیست زیرا برخی بین موضوع و مسئله تمایز قائل می‌شوند و سؤال دیگر اینکه مسئله‌محوری در حوزه با مراکز و نهادهای دیگر تفاوت دارد یا خیر.

استاد حوزه با بیان اینکه حوزه باید مرز موضوعی و رویکردی خود را به مسائل روشن کند، تصریح کرد: آیا حوزه باید منتظر بماند تا مسائل رخ دهد و بعد وارد شود یا اینکه باید وارد فرایند مدیریت حل مسائل شود، بنابراین مسئله‌محوری برای دفع انفعال است؛ یعنی اگر قرار است حوزه وارد اقتصاد و سیاست و .. شود، کارویژه ما این است که نظر دین را بگوییم و اگر بخواهیم حرف جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و … را بزنیم از مدار خود خارج شده‌ایم.

پیروزمند در تبیین ضرورت پرداختن به مسئله و چرایی آن، بیان کرد: اگر حوزه پاسخگو نباشد منزوی خواهد شد و ممکن است اتفاق‌های مبارک مثل دین حداکثری که به برکت انقلاب به میدان آمده است، روند ارتجاعی پیدا کند و مجددا حاکمیت غیر دینی ایجاد شود کما اینکه امروز زمزمه‌های آن به چشم می‌خورد و برخی روشنفکران می‌گویند انقلاب از ابتدا اشتباه بوده و باید در شعارهای آن تجدید نظر شود.

پیروزمند بیان کرد: اگر مسئله‌محوری درست رخ ندهد، ناهماهنگی در نظام مسائل ایجاد می‌شود و ناکارآمدی از تبعات آن است، گفت: مسئله‌محوری به الگوی مدیریت راهبردی پژوهش و مسئله‌شناسی نیازمند است؛ مسئله محوری باید در درون حوزه بجوشد و نرم افزار آن ایجاد شود زیرا جامعیت دین اقتضاء می‌کند تا مسئله‌محوری هم این جامعیت را داشته باشد.

* بررسی مسائل اجتماعی از منظر دین

استاد حوزه علمیه با طرح این پرسش که بررسی یک مسئله از منظر حوزه چه فرقی با منظر دانشگاهی دارد، اظهار کرد: اگر یک مسئله واحد مانند جمعیت از دو منظر مورد بررسی قرار بگیرد، کارویژه حوزه به نظر بنده، بررسی این مسئله با توجه به موضع دین، و به صورت مشخص کتاب و سنت قطعی و عقل قطعی است.  

پیروزمند تصریح کرد: ما برای اینکه حوزوی بمانیم و از میدان در نرویم باید پژوهش دقیق و عمیق داشته باشیم زیرا اگر حوزه پاسخگو نباشد یا تاخیر در پاسخگویی داشته باشد و یا ضعف در آن، با خطر انزوای علمی و انزوای اجتماعی در مرجعیت روبرو خواهد شد. 

این پژوهشگر دینی گفت: برای چگونگی مسئله‌محوری باید سه موضوع مورد توجه قرار گیرد؛ اول الگوی مسئله‌شناسی، دوم الگوی مدیریت راهبردی پژوهش و سوم الزامات مسئله‌محوری در حوزه علمی؛ در الگوی مسئله‌شناسی و اولویت‌گذاری برای مسائل سه دسته عامل دخیل هستند؛ مسائل اعتقادی، اخلاقی و رفتاری. از آنجا که جامعیت دین در پرداختن به سه نظام گفته شده است، اثبات جامعیت مسائل حوزوی هم در صورتی احراز می‌شود که به صورت متوازن و روزآمد به این سه موضوع پرداخته شود.

وی اضافه کرد: سطوح مسائل هم از این منظر عبارت از مبنایی، روشی و مصداقی است؛ معمولا مسائل پژوهش به صورت یکسان و در عرض یکدیگر دیده شده و معطوف به مصادیق خاص در ناهنجاری‌های نوپدید یا سنتی است، مثلا شبهه اعتقادی شر یا مسئله تبیین الگوی اجتماعی و یا مراقبت بر حرمت ربا در رفتار اقتصادی؛ اما در الگوی پیشنهادی، مسائل فوق در سه سطح قابل تمایز است. 

پیروزمند بیان کرد: برای دستیابی به الگوی مدیریت راهبردی نظام پژوهش مؤلفه‌هایی چون فرایند مدیریت مسئله، عوامل مدیریت مسئله و نتایج مدیریت مسئله مدنظر است؛ عوامل مدیریت مسئله هم از چند منظر قابل تمایز است: عوامل درون حوزوی، عوامل برون حوزوی نزدیک و عوامل برون حوزوی دور. در عوامل درون حوزوی، علاوه بر فرد، مراکز پژوهشی نهاد حوزه نیز نقش‌آفرین است.

پیروزمند با بیان اینکه در نتایج مدیریت راهبردی، نتایج در سه محور فهم مسائل، تفاهم پیرامون مسائل و تعاون پیرامون مسائل قابل بحث است، اظهار کرد: مدیریت راهبردی نظام پژوهش باید حداقل این سه دستاورد را برای جامعه علمی و حوزوی به ارمغان بیاورد و زمینه‌های آن را تسهیل کند.

وی با بیان اینکه نیروی انسانی به حوزه کم جذب می‌شود و کسانی که تمایل به پژوهش دارند هم کمتر هستند، تصریح کرد: نظام پژوهشی برای هر بخش از مسائل اتکاء تمام عیار به نیروی انسانی توانمند دارد؛ پرورش چنین نیروی انسانی به سرعت اتفاق نمی‌افتد و به ویژه اینکه تربیت پژوهشگر نسبت به تربیت مدرس و مبلغ دشواری بیشتری دارد و از جذابیت کمتری برای حوزویان برخوردار است. همچنین منزلت کمتر و ثبات و دوام کمتری هم دارد.

پیروزمند با اشاره به فناوری لازم برای تحقق این موضوع افزود: ایجاد بانک توسعه اطلاعات یکی از این ابزار و فناوری است؛ البته ایجاد بانک توسعه اطلاعات به معنای ذخیره‌سازی اطلاعات تولیدشده در حوزه علمیه نیست بلکه امکان ساماندهی اطلاعات و برقراری نسبت بین اطلاعات و بهینه‌‌سازی آن را به همراه دارد. مسئله دیگر ایجاد مراکز میانجی یا شتاب‌دهنده پژوهش است.

وی افزود: این مراکز بین حوزه و دستگاه‌های حاکمیتی بیرون حوزه ارتباط برقرار می‌کنند، زیرا حوزویان مستقیما نمی‌توانند از شرایط محیطی مطلع شوند لذا این ارتباط بسیار مهم است.

* آموزش و پرورش مسائل جامعه را به دانش‌آموزان بیاموزد

در ادامه، این نشست مجید طرقی، گفت: تاریخچه این بحث با توجه به زندگی در دوره مدرنیسم باید مورد توجه قرار می‌گرفت، در شرایط امروز اگر مسئله نداشته باشیم، اساسا پژوهش ما را مورد قبول قرار نمی‌دهند و اجازه پژوهش به ما نمی‌دهند.

وی افزود: امروز همه اقرار دارند که رمز موفقیت اروپا، پژوهش‌های معطوف به مسئله‌محوری و الگوهای این نوع پژوهش است و خوب بود این تحقیق هم به تبیین بیشتر این مسئله می‌پرداخت.

طرقی اظهار کرد: مسئله، امروز صرفا حل مشکلات است و نهاد علم باید فقط انرژی خود را به رفع مشکلات مردم، جامعه و علما معطوف کند.

وی با بیان اینکه نکته چیستی و تمایز بین موضوع و مسئله بود که استاد آن را تفکیک کردند، تصریح کرد: الان در آموزش و پرورش این بحث جدی مطرح است که ما به یک دانش‌آموز در طول حضور در مدرسه چه چیزی باید بیاموزیم و ملاک ما در اولویت‌بندی چیست؟

طرقی بیان کرد: یک مدل، آموختن پیشرفت‌های علمی گذشته است، مدل دیگر، دانش‌آموزمحوری و مدل سوم، مشکلات و معضلات اجتماعی است؛ مثلا امروز در ایران اعتیاد یک معضل است و دانش‌آموز باید در مدرسه یاد بگیرد که چگونه در برابر اعتیاد مقاومت کند و گرفتار مشکلاتی که دیگران شده‌اند، نشود.

وی اظهار کرد: امروز نظام حوزوی و دانشگاهی ما چه چیزی به بچه‌های ما می‌آموزد؟ در حالی که مراکز پژوهشی هم باید به فرزندان ما بیاموزند که چگونه بر مشکلات کشور فائق شوند. طوری باید نیرو تربیت کنیم که مسائل حال را بشناسند و برای مسائل آینده هم برنامه‌ریزی کنند.

وی تاکید کرد: مراکز پژوهشی ما باید از حل مسئله به سمت مسئله یابی پیش برود، باید سیستم آموزشی ما تغییر کند و به جای اینکه ماهی به بچه‌ها بدهیم ماهیگیری به آنها یاد دهیم و آنها را تفکرمحور تربیت کنیم.

طرقی با بیان اینکه من تاسف می‌خورم که بسیاری در حوزه، دغدغه و مسئله ندارند و صبح تا شب هم در درس نشسته‌اند، افزود: باید به سمت نظامات چند رشته‌ای برویم؛ امروز برنامه درسی ما برای ۱۵ درصد است و مابقی در فرایند تدریس قربانی می‌شوند.

وی تاکید کرد: دین وقتی می‌تواند داعیه‌دار باشد که وارد زندگی مردم شود، اگر دین کنار برود، مساوی با مرگ دین است پس مسئله‌محوری موضوع مهمی در این فرایند به شمار می‌رود.