تهران۲۴

 تا آخرین سال‌های سقوط رژیم شاهنشاهی، خیل عظیمی از کودکان لازم‌التعلیم از امکان ورود به مدارس محروم بودند و به همین دلیل روز به روز با توجه به روند صعودی رشد جمعیت، بر تعداد بی سوادان جامعه افزوده می‌شد. به طوری که طبق سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی، از کل جمعیت ۲۷.۱ میلیون نفری ۶ ساله به بالا، ۱۴.۲ میلیون نفر (۵۲.۵ درصد) بی‌سواد بوده‌اند.

یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به اهمیت و ضرورت سوادآموزی، به فرمان امام خمینی‌(ره)، در دی‌ماه ۱۳۵۸ نهضت سوادآموزی تأسیس شد. در اساسنامه نهضت سوادآموزی، هدف از تشکیل این نهاد از بین بردن بی سوادی در کشور اعلام شد و در این اساسنامه که در سال ۱۳۶۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، نهضت، سازمانی وابسته به وزارت آموزش‌ و پرورش اعلام شد. در این اساسنامه قید شد که سرپرست نهضت به عنوان معاون وزیر آموزش ‌و پرورش و رئیس سازمان انجام وظیفه کند.

پس از تأسیس نهضت سوادآموزی تا سال ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱ میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از ۴۷.۵ درصد به حدود ۶۱.۸ درصد رسید. لیکن به علل گوناگون و از جمله رشد سریع جمعیت و فقدان امکانات آموزشی برای همه خردسالان، قدر مطلق بی سوادی نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود ۶۰۰ هزار نفر نیز افزایش داشته است.

با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال ۱۳۶۹ و آموزش بیش از ۴.۱ میلیون نفر بی سواد مطلق در طول یک دهه، در سال ۱۳۷۵ نرخ با‌سوادی در ایران به ۷۹.۵ درصد رسید(۱۸ درصد افزایش)؛ این افزایش در سرشماری ۱۳۸۵، ۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب به ۸۴.۶ درصد ، ۸۴.۸ درصد و ۸۷.۶ درصد ادامه پیدا کرد و در برآورد سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۰.۵ درصد افزایش یافته است.

در دفتر شاپور محمدزاده معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی درباره آخرین وضعیت سوادآموزی در ایران بعد از انقلاب اسلامی و اقداماتی که برای سوادآموزی انجام شده است، گفت‌وگو کردیم.

محمدزاده در این گفت‌وگو عنوان کرد که میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر۴۲.۵ درصد افزایش یافته است.

** میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر۴۲.۵ درصد افزایش یافته است

*فارس: وضعیت سوادآموزی در کشورمان چگونه است؟ در حال حاضر چه تعداد از جمعیت کشورمان باسواد هستند و می توانند بنویسند و بخوانند؟

جمعیت ۶ سال و بالاتر کشور بالغ بر۷۱.۵۰۶.۳۹۲ شمارش شده است که ۶۲.۶۶۶.۷۶۰ نفر آنها خود را با سواد و۸.۷۹۵.۵۵۳ نفر فاقد سواد اعلام کرده اند. بر این اساس درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. و در برآورد سال ۱۴۰۰ به عدد ۹۰.۵ درصد افزایش یافته است.

به عبارت دیگر میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر۴۲.۵ درصد افزایش یافته است.

*فارس: چرا آمار ما به صفر نرسیده است؟

چون هنوز انسداد بیسوادی به صفر نرسیده است.

*فارس: یعنی مبدا هنوز شکاف دارد؟

وقتی اعلام می شود ۹۸.۱۳ درصد پوشش تحصیلی دوره ابتدایی است یعنی نزدیک به دو درصد فاصله داریم. تا این دو درصد به صفر نرسد، بیسوادی طول می‌شود.

*فارس: در سرشماری سال ۹۵، تعداد ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در خوداظهاری اعلام کردند که بی سواد هستند؟چه تعداد از این میزان باسواد شدند؟

از این تعداد، ۳۵۰ تا ۳۶۰ هزار نفر اتباع بودند. ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر باقیمانده، درباره بی‌سوادی خود اظهاری کرده بودند یعنی در حد کاغذ بود اما باید نمود عینی داشته باشد. خیلی دوندگی کردیم تا اینکه ۶۶۰ هزار اسم از مرکز آمار گرفتیم. اینها را که راستی آزمایی کردیم. دیدیم یک درصد زیادی باسواد هستند اما اعلام کرده بودند که بی‌سواد هستیم اما با سامانه ثبتی سواد که مقایسه کردیم دیدیم مثلا مدرک پنجم دبستان دارند.

** اطلاعات ۵۲ میلیون نفر در سامانه اطلاعات سطح سواد ثبت شده است

*فارس: چرا برخی افراد، خود را بی‌سواد اعلام می‌کنند؟

به دلایل مختلف، شاید اگر بگوید بی‌سوادم خدماتی بگیرد. یا برعکس، بی‌سواد است اما خودش را باسواد اعلام می‌کند. چون در هنگام آمار گرفتن، مدرک نمی‌گیرند. البته قرار است در سرشماری آتی، یک ملاک سواد داشتن یا نداشتن، اطلاعات سامانه‌ای باشد.

*فارس: در سامانه ثبت اطلاعات و مدرک تحصیلی یعنی سامانه سطح سواد که ایجاد کردید، اطلاعات چند نفر وجود دارد؟

اطلاعات ۵۲ میلیون نفر در این سامانه ثبت شده است و هر ساله، به روز می شود. ما به سامانه وزارت علوم هم لینک شدیم و اطلاعات دانشگاهی افراد را گرفتیم. ما این سامانه را در اختیار مرکز آمار قرار می‌دهیم.

*فارس: خب، از ۲ میلیون و ۶۰۰ نفر، گفتید که ۳۵۰ هزار نفر اتباع بودند. بعد آمار ۶۶۰ هزار نفر را نیز از مرکز آمار گرفتید.

بله، به استان‌ها ارسال کردیم و آنها در حال پیدا کردن افراد هستند.

*فارس: خب یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مابقی چیست؟

خب مسأله این است که آماری از این افراد نداریم.

**برای باسواد کردن افراد بی‌سواد باید خیلی دوندگی کرد

*فارس: افراد بی‌سواد را چگونه پیدا می‌کنید؟

با همین اطلاعات که از سامانه مرکز آمار، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌ها می‌گیریم به سراغشان می‌رویم.

*فارس: با این حساب، الان چه تعداد باسواد در جامعه آمار ۱۰ تا ۴۹ سال داریم؟

کل جمعیت ۴۹-۱۰ ساله ۵۱.۷۳۱.۳۳۴ نفر بوده اند که از این رقم تعداد ۴۹.۰۰۶.۷۹۶ نفر باسواد ، ۲.۶۹۲.۳۸۹ نفر بی سواد و ۳۲.۱۴۹ نفر اظهار نشده بوده‌اند. درصد باسوادی در این جمعیت حدود ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ بوده است در حالیکه طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ این رقم به ۹۴.۷ درصد رسیده است و قریب به ۴۶ درصد رشد نشان می دهد و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به رقم ۹۷.۱ درصد افزایش یافته است.

*فارس: برای اینکه بتوانید افرادی که خودشان را برای سوادآموزی اقدام نکردند را جذب کنید، چه اقداماتی انجام می‌دهید؟ باید کار سختی باشد؟

سراغشان می‌رویم و می‌گوییم در خانه شما یک بی‌سواد وجود دارد و آمدیم کمکتان کنیم. شاید اوایل موافقت نکنند اما بارها و بارها مراجعه می‌کنیم. به آنها مشورت می‌دهیم و از مزایای سوادآموزی می‌گوییم.

*فارس: واکنش‌ها نسبت به پیگیری شما برای باسواد کردن فرد بی‌سواد چگونه است؟

برخی مواقع خیلی مثبت است و گاهی منفی است و حتی گاهی برخی اعضای خانواده‌های فرد بی‌سواد با ما برخورد می‌کنند.

برای باسواد کردن افراد بی‌سواد باید خیلی دوندگی کرد تا آنها را بتوان به سمت آموزش کشاند. کسی که می‌خواهد در حوزه سوادآموزی کار کند باید علاقه داشته باشد، دلسوز باشد، جدیت در کار داشته باشد و صبور باشد.

** کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان

*فارس: وضعیت سواد بین زنان و مردان از ابتدای انقلاب تا کنون چه تغییراتی داشته است؟

در راستای هدف ایجاد عدالت جنسیتی در سوادآموزی، همچنین دسترسی کامل و عادلانه دختران به آموزش پایه با کیفیت مناسب، با اختصاص حدود ۸۰ درصد از فعالیت های سوادآموزی به دختران و زنان بخصوص در مناطق روستایی موجب شده شاخص سواد در قشر زنان با شتاب بیشتری افزایش پیدا کند؛ به طوری که نتایج سرشماری انجام شده در بین سال های ۱۳۵۵ لغایت سال ۱۳۹۵ نشان می‌هد تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از ۲۳.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به حدود ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است و این رقم در برآورد سال۱۴۰۰ به کمتر از ۶.۱ درصد رسیده است.

*فارس: این فاصله بین مردم در مناطق روستایی و شهری نیز بسیار مشهود بود؛ در حال حاضر سوادآموزی در شهرها و روستاها چگونه است؟

به منظور تحقق عدالت آموزشی و کاهش اختلاف سواد بین مناطق شهری و روستایی کشور، اختصاص حدود ۵۵ درصد از فعالیت های سوادآموزی به مناطق روستایی در ۳۹ سال گذشته، موجب شده شاخص سواد در مناطق محروم کشور بهبود پیدا کند؛ به طوری که طبق سرشماری‌های انجام شده، بین سال های ۱۳۵۵ لغایت ۱۳۹۵ میزان باسوادی مناطق شهری از ۶۵.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۰.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.

در همین زمان نرخ باسوادی مناطق روستایی از ۳۰.۵ درصد به ۷۸.۵ درصد درصد افزایش نشان می‌دهد. به عبارت دیگر میزان افزایش باسوادی در مناطق روستایی با شتاب بیشتری صورت گرفته است و تفاوت درصد باسوادی در بین مناطق شهری و روستایی از ۳۴.۹ درصد سال ۱۳۵۵ به حدود ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به ۱۱ درصد رسیده است.

**تاکنون تعداد ۱۹۹۷۸ نفر والدین بی سواد را تحت آموزش قرار گرفتند

*فارس: برای سوادآموزی چه برنامه‌هایی را انجام دادید؟

یکی از طرح‌ها آموزش اولیای بی‌سواد دانش‌آموزان است؛  این طرح با هدف به صفر رساندن بی‌سوادی در بین اولیای دانش‌آموزان از طریق تقویت نقش و مسؤولیت مدیر مدرسه، استفاده از ظرفیت و امکانات مدرسه و بهره‌گیری مطلوب از نقش دانش‌آموزان در شناسایی و جذب و آموزش اولیاء تدوین شده و به اجرا در آمده است.

این طرح از آغاز به کار خود در سال ۹۳ توانسته است، قریب به ۵۴۴ هزار نفر والدین بی‌سواد را در سراسر کشور شناسایی و آموزش دهد. همچنین این طرح به عنوان یک تجربه ملی موفق توسط یونسکو اعلام و در وبسایت موسسه آموزش مادام العمر UIL درج شد.

با توجه به اینکه این طرح در سال‌های ۹۳تا ۹۹ به طور جدی پیگیری و دنبال شده است و در سال ۱۴۰۰ تاکنون تعداد ۱۹۹۷۸ نفر والدین بی سواد را تحت آموزش قرار داده است.

اقدام بعدی سوادآموزی گروه سنی ۱۹-۱۰ ساله است؛ این طرح با هدف ارائه‌ آموزش سواد پایه به افراد غیرمحصل این گروه سنی که در سرشماری سال ۱۳۹۵ یا پایگاه اطلاعات ثبتی سطح سواد، بی‌سواد شناخته شده‌ یا فاقد سابقه آموزشی معادل و بالاتر از سوم ابتدایی بودند، به اجرا درآمده است. این طرح از ابتدای شروع به کار خود (سال ۱۳۹۴) تاکنون توانسته است تعداد ۹۶۸۲۳ فرد بی‌سواد و کم سواد ایرانی و خارجی را در این گروه سنی تحت پوشش ببرد.

طرح بعدی، سواد آموزی عشایر است که با هدف ارتقای شاخص باسوادی و بالا بردن سطح آگاهی جامعه عشایری کشور با هماهنگی سازمان امور عشایری ایران در حال اجراست. این طرح از آغاز به کار خود، تاکنون با توانمند‌سازی هزاران نفر از آموزش‌دهندگان با‌سواد جامعه عشایری و روستایی توانسته است بیش از ۳۲۶ هزار نفر از زنان و دختران عشایری را تحت پوشش دوره سوادآموزی برده و آموزش دهد. مراکز یادگیری محلی، حلقه‌های کتاب و کتابخوانی و خواندن با خانواده از دیگر طرح‌هاست.

**گامی در جهت کاربردی کردن آموزش بزرگسالان

*فارس: در مراکز یادگیری محلی چه اتفاقی می‌افتد؟ هدف از ایجاد این مراکز چیست؟

مراکز یادگیری محلی در راستای تحقق شعار آموزش برای همه، گامی در جهت کاربردی کردن آموزش بزرگسالان است. این مراکز مکان مناسبی هستند که مخاطبین با توجه به نیاز زندگی خود از برنامه‌های متنوع استفاده کنند، در این مراکز علاوه بر آموزش پایه سواد، مهارت‌های زندگی، اجتماعی، حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سوادآموز ارائه می‌شود. در سال‌های ۱۳۷۹ لغایت ۱۳۸۶ تعداد ۳۵۱۲ مرکز یادگیری محلی راه اندازی شد و مجدداً بر اساس مصوبه هیأت دولت(مصوبه شماره۱۴۵۹۰۱.ت۱۱۷۵۰ هـ مورخ ۹۳.۱۲.۲) از سال ۱۳۹۴ با شیوه جدید و به شکل دولتی، غیر دولتی و مشارکتی راه‌اندازی شد و در سال ۱۳۹۹ به تعداد ۴۹۳ مرکز فعال رسید و در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۵۱۰ مرکز در سراسر کشور رسیده که دارای فعالیت های سوادآموزی است.

*فارس: شما در زمینه سوادآموزی زندانیان بی‌سواد نیز اقداماتی داشتید. درباره این گروه‌ هم توضیح می‌دهید؟

این طرح با هدف آموزش سواد پایه و مهارت‌های اساسی زندگی به زندانیان بی‌سواد و کم سواد گروه سنی ۶۰-۱۰ ساله ارائه می‌شود که با مشارکت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در سراسر کشور در حال اجراست و این طرح از ابتدا تا سال ۱۳۸۹، تعداد ۷۶۹۶۷۵ نفر و از سال ۱۳۹۰ تاکنون نیز ۲۷۵۴۴ نفر مدد جو را تحت پوشش برده و با سواد کرده است.

** وقتی سربازان بی‌سواد، باسواد می‌شوند

*فارس: برای سوادآموزی سربازان بی‌سواد چه کرده‌اید؟

این طرح با هدف شناسایی و آموزش سربازان بی‌سواد در مراکز نظامی و پادگان‌ها با مشارکت نیروی‌های مسلح کشور به اجرا در می‌آید که با استفاده از ظرفیت نیروی انسانی نیرو‌های مسلح توانسته است از آغاز به کار خود تا سال ۹۰ اقدام به شناسایی و آموزش سواد به ۵۴۱۵۷۴ نفر سرباز بی‌سواد و کم‌سواد نموده و از سال ۹۰ تا کنون، ۴۴۹۷ نفر را با سواد کند.

*فارس: برای اینکه افرادی که باسواد می‌شوند، فراموش نکنند و به اصطلاح به بی‌سوادی باز نگردند، چه اقداماتی انجام می‌دهید؟

کار دوره تحکیم همین است. حلقه‌های کتابخوانی و کتابخوانی با خانواده در همین راستا است. به عنوان مثال هدف از اجرا و برگزاری طرح حلقه‌های کتابخوانی، فراهم کردن زمینه و فرصت مطالعه برای نوسوادان و کم سوادان جامعه و همچنین دسترسی آسان تر به منابع مکتوب مناسب است تا با استقرار این شبکه آموزشی – فرهنگی زمینه عادت به مطالعه، تلاش و ایجاد انگیزه به کتابخوانی و یادگیری مستمر و مادام العمر فراهم شود.

اهداف اصلی این طرح تثبیت و تحکیم سواد و ارتقای آگاهی های عمومی، ترویج عادت به فرهنگ مطالعه و یادگیری مادام العمر و یادگیری مشارکتی و تقویت فعالیت های گروهی است.

طرح حلقه‌های کتاب و کتاب‌خوانی به منظور ترویج فرهنگ و عادت به مطالعه و یادگیری مادام‌العمر و مشارکتی، تثبیت و تحکیم سواد، غنی‌سازی محیط زندگی افراد کم‌سواد در جامعه از سال ۱۳۹۵به اجرا در آمده است. این طرح تاکنون با تشکیل۱۶۱۴۹حلقه کتابخوانی بیش از ۱۶۳۶۹۷ نفر کم‌سواد مخاطب را تحت پوشش برده است.

انتهای پیام/