به گزارش تهران۲۴ از بجنورد، تاریخ معاصر ایران، فرازوفرودهای فراروانی را به خود دیده است. روزهایی که ایران تحت سلطه شاهان قاجار بود و پس‌ازآن رژیم پهلوی بر سرکار آمد تا ایران به یک مستعمره برای کشورهایی مانند آمریکا، انگلیس بدل شود.

پهلوی آخرین دودمان پادشاهی است که پس از برچینش دودمان قاجار، بر ایران پادشاهی کردند. پایان کار این دودمان مصادف با انقلاب ۱۳۵۷ بود که پس از ۲۵۰۰ سال حکومت پادشاهی سقوط کرد و به جمهوری اسلامی تبدیل شد. پایه‌گذار این سلسله رضاشاه بود که پس از خلع مقام وی بعد از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، پسرش محمدرضا پهلوی به پادشاهی رسید. این دو نفر تنها پادشاهان این سلسله بودند که درمجموع ۵۳ سال بر ایران حکمرانی کردند.

حکومت‌های پادشاهی که کمترین روزنه‌ای از دموکراسی در آن دیده نمی‌شوند در دنیا یکی پس از دیگری سرنگون شدند، هرچند هنوز هستند کشورهایی که در رسانه‌های تحت سلطه خود، مدعی بالاترین سطح از دموکراسی‌اند اما نظام آن‌ها به‌صورت پادشاهی مدیریت می‌شود.

اسپانیا، بریتانیا، استرالیا، عربستان سعودی و … ازجمله کشورهایی هستند که هنوز بر پایه سیستم سلطنتی و موروثی حکومت می‌کنند.

جمهوری اسلامی ایران پس‌ازانقلاب سال ۵۷ تصمیم بر این گرفت تا مهر پایانی بر سلسله ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی زده و از صدر تا ذیل حکومت جدید را بر اساس نظر مردم ایجاد کند.

در سال‌های متمادی این کشور شعارش «نه شرقی، نه غربی» است، اما دشمنان این آب‌وخاک با رسانه‌هایی که در اختیاردارند درصدد این هستند که با کنار زدن تاریخ پر از ستم پهلوی، از اتفاقات جزئی این کشور ماهی گیری کنند.

این روزها که در تجمعات خود در برخی کشورها با شعار «زن، زندگی، آزادی» در حال پای‌کوبی از فوت بانویی از این سرزمین شده‌اند، با ژست انسان‌های آزادی‌خواه در حال کشیدن نقشه‌ای پلید برای تکه‌تکه کردن این کشور پهناور هستند که البته باید گفت، زهی خیال باطل! 

به همین دلیل بر آن شدیم تا یکی از وقایع تاریخ سیاه ۵۳ ساله رژیم پهلوی را در خراسان‌شمالی را مروری کنیم. متنی که در ادامه می‌خوانید با توجه به کتاب انقلاب اسلامی در بجنورد، نوشته حسین پایدار و بیژن پروان است که در سال ۱۳۸۴ توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.

بیژن پروان به همراه حسین پایدار، تاریخ نگاران بجنوردی در خصوص تاریخ این استان کتابی تحت عنوان انقلاب اسلامی در بجنورد را به چاپ رسانده اند.

بیژن پروان در این خصوص اظهار کرد: اواخر دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ در بجنورد دو طیف موافقین و مخالفین ملی شدن صنعت نفت حضور داشتند. مخالفین شامل: خوانین، نماینده بجنورد در مجلس و نهادهای رسمی سیاسی- نظامی بودند. موافقین نیز طرفداران جبهه ملی، حزب ایران و مخصوصاً نقش پررنگ خانواده امامی و شخص «آیت‌الله سید حسن امامی» بسیار پررنگ بود. با سخنرانی «رزم‌آرا» در مجلس و توهین او به ملت ایران که گفت: «شما قادر نیستید یک لولهنگ (آفتابه) بسازید؛ چگونه ادعای ملی شدن صنعت نفت را دارید؟» و انعکاس این حرف در جراید، تنور مبارزات در بجنورد نیز داغ‌تر شد.

ارتباط مستمر عالم بجنوردی با آیت‌الله کاشانی

وی گفت: آیت‌الله سید حسن امامی ارتباطی مستمر با رهبران این مبارزه یعنی، «آیت‌الله کاشانی» و «دکتر محمد مصدق» داشت. هم‌زمان با گرم شدن این مبارزات، مخالفان ملی شدن نفت نیز بیشتر به میدان آمدند. بازداشت افراد، تهدید، منع ورود مطبوعات به شهر، حمله به دفاتر احزاب، ضرب و شتم هواداران از مهم‌ترین اتفاقات بود؛ مثلاً می‌توان به بهمن ۱۳۲۹ و دستگیری فردی به نام «حسین رزازان» به جرم گفتن اینکه «در قوچان برای نفت میتینگ دادیم» اشاره کرد.

این تاریخ نگار بجنوردی افزود: خوانین وقت و عوامل شاه قصد داشتند به هر طریقی فضای بجنورد را برای مخالفان ملی شدن نفت ناامن کنند. آیت‌الله حسن امامی و خانواده‌های «شرکا» و «کاظمیان» نیز در مورد این تهدیدات تلگرافی برای مصدق ارسال کردند که رونوشتی به آیت‌الله کاشانی نیز داشت.

پروان تصریح کرد: در این شرایط بود که خبر آمد، وکیل بجنورد در مجلس یعنی «نصرالله خان شادلو» در جمع یازده‌نفری قرار داشته که به این قانون رأی منفی دادند! در خرداد ۱۳۳۰ به دعوت خانواده امامی، دو تن از اعضا حزب ایران شاخه خراسان به نام‌های، محمودی و قاسمی به بجنورد آمدند تا با برگزاری سخنرانی نسبت به آگاه‌سازی مردم تلاش کنند.

وی بیان داشت: در یکی از جراید آن روزها درگیری لفظی «اصلان شادلو» و «محمودی» ذکرشده که محمودی درباره گفتگوی شادلوها با کنسول انگلیس در شکارگاه مبنی بر مخالفت با مبارزات علیه ملی شدن صنعت نفت و جلوگیری از ابراز احساسات عمومی سخن می‌گوید.

توطئه در بش‌قارداش…

این استاد دانشگاه افزود: در مرداد ۱۳۳۰ جمعی از سیاسیون بجنورد و میهمانان آیت‌الله امامی عازم بش‌قارداش (پارک تفریحی) می‌شوند تا در آنجا با اعضا موافق ملی شدن صحبت‌هایی داشته باشند اما چماق داران خان و برخی اعضا خانواده خان، مسلح به سلاح گرم، آن‌ها را مورد هجوم قرار می‌دهند و ضرب و شتم شدیدی درمی‌گیرد. یکی از مصدومان این حادثه شخص حاج علی‌اکبر کاظمیان است که شعارهایی در حمایت از ملی شدن سر می‌داده.

وی گفت: این جریان به‌قدری زننده بوده که هیأت دولت وارد عمل می‌شود و نخست‌وزیر، نمایندگانی برای عیادت مجروحین می‌فرستد که در مطبوعات انعکاس می‌یابد.

پروان اظهار داشت: نقش مؤثر واصلی حامیان ملی شدن صنعت نفت در بجنورد، خانواده مرحوم امامی و در رأس آن‌ها آیت‌الله سید حسن امامی امام‌جمعه، سپس فرزندانشان سید رضا و سید علی بودند. غالب تجمعات که تحت این عناوین شکل می‌گرفت، بی‌ارتباط با خانواده امامی نبود. مثلاً جلسه‌ای از کسبه بازار و تجار در منزل «عباس قوامی» برگزار می‌شود که سخنرانی آن را «رضا امامی» بر عهده داشته است.

این تاریخ نگار بیان داشت: سید علی امامی نقل می‌کند، هم‌زمان با تشکیل جبهه ملی و حمایت آیت‌الله کاشانی از آنان، ایشان (آیت‌الله کاشانی) به‌منظور آگاهی بخشیدن به مردم از اوضاع سیاسی و حمایت از ملی شدن صنعت نفت، نماینده‌ای به بجنورد اعزام نمودند که در منزل آیت‌الله امامی مستقر شد.

فرصت‌طلب‌ها نیز بودند

پروان گفت: شهریور ۱۳۳۰ تلگرافی از سوی جمعی از افراد سرشناس بجنورد مانند اعتصام، هدایت، سپاسی، مسعودیان، اشرافیان، گلچین، جاجرمی، مقدادیان، طوسی، تاتاری، حمیدی، اخوان، عطاران، سعادت، پهلوانلو، رزاز، خوشنویس، شایگان و… به یکی از علمای مشهد در حمایت از ملی شدن صنعت نفت و پشتیبانی از مصدق و پیروی از منویات حضرت آیت‌الله کاشانی ارسال می‌شود. البته به گفته برخی از فعالین، تعدادی فرصت‌طلب نیز در آن‌ها دیده می‌شد که تا همین ماه قبل خودشان به دفتر حزب ایران حمله کرده بودند.

 وی تصریح کرد: در ۷ خرداد ۱۳۳۰ که یکی از روزهای تجلی اراده ملت و مبارزه با استعمار انگلیس بود در بجنورد نیز مبارزان این شهر برای ابراز تنفر و انزجار علیه دولت انگلستان بیانیه‌ای صادر کردند و میتینگی ترتیب دادند. سخنرانان به نمایندگی از اقشار مختلف مردم شرح مبسوطی از مظالم شرکت سابق نفت ایراد کردند «علیرضا تاتاری» از طرف اتحادیه مسلمین، تنفر و انزجار مسلمانان را از عملیات متجاوزانه انگلیس اعلام داشت و در خاتمه رضا امامی نیز بیانات مؤثری درزمینهٔ اتحاد، اتفاق و دعوت از مردم برای پشتیبانی از دولت مصدق ایراد کرد.

نصب تابلوی ملی شدن صنعت نفت در بجنورد

نگارنده کتاب تاریخ انقلاب بجنورد افزود: در تیرماه ۱۳۳۰ هم اتفاقی دیگر رخ داد که متن آن را روزنامه ایران در شماره ۴۵ خود دردهم تیرماه ۱۳۳۰ به این شرح عنوان کرده: «ملییون بجنورد از چند روز پیش در فکر تهیه تابلوی ملی نفت بودند. دیروز حاضر شد و ملییون شبانه به‌وسیله آقای رحیم شریفی در مسجد به اطلاع مردم رسانیدند که در ساعت هشت و نیم صبح ۵ تیر ۱۳۳۰ برای نصب تابلو اجتماع نمایند. تعداد زیادی که پرچم ایران و تابلوی ملی نفت و قرآن مجید و چند شعار علیه بیگانگان را می‌کشیدند از جلوی منزل امام‌جمعه حرکت و به‌صورت دمونستراسیون (راهپیمایی) از خیابان‌ها عبور، در میدان خیابان بازار جنب تلفن‌خانه، عده‌ای متمرکز و آقای شریفی مطالب مبسوطی از فجایع و مظالم انگلستان بیان فرمودند. سپس بانظم به‌طرف شعبه نفت جنوب، گوسفندی قربانی و سپس نصب تابلو حاج علی‌اکبر کاظمیان و رضا امامی به‌عمل‌آمده و بعد نصب پرچم، آقای شریفی در زیر پرچم قرارگرفته و سخنرانی جامعی ایراد فرمودن؛ پس‌ازآن، نصب تابلو شرکت نفت ایران به‌جای تابلو سابق در میان احساسات عمومی صورت گرفت.»

وی افزود: جریانات بعد از ملی شدن صنعت نفت و بحث و جدال‌های مختلف تشکیل دولت از سوی مصدق و سپس نزدیکی او به سمت آمریکایی‌ها شروع ایجاد انفکاک در میان طرفداران مصدق و آیت‌الله کاشانی شد که تمام این مباحث بر شهر بجنورد نیز کم‌وبیش تأثیراتی داشت.

پروان گفت: در خرداد ۱۳۳۲ رضا امامی ترور شد، گفته شد به دست خدمتکارش این اتفاق افتاده که اجیرشده خان بوده. حزب ایران او را هم‌مسلک خود دانسته و از اعضا فعال در بجنورد ذکر کرده که درصدد ایجاد شعبه در اسفراین نیز بوده او اولین شهید حزب ایران در مبارزه برای آزادی و رهایی مردم ستم دیده بجنورد از قید اسارت و بندگی فئودال‌های آن سرزمین است.

این استاد تاریخ اظهار داشت: این متن در شماره ۱۲۵ روزنامه صدای خراسان مورخ ۲۷ خرداد ۱۳۳۲ ذکرشده است. درباره حزب ایران نیز این نکته حائز اهمیت است که پیوستن غیرمسلمان به حزب ممنوع بود. از طریق روزنامه خود یعنی جبهه آزادی، خواستار خلعید از اشرافیت زمین‌دار، قطع پیوند دربار و نظامیان و … بود و نیز طرفدار اصلاحات ارضی و… در سیاست خارجی نیز مخالف با امپریالیسم، پایان دادن به مأموریت هیأت نظامی آمریکا، ملی کردن شرکت نفت انگلیس و شیلات تحت اختیار شوروی بود. البته بعدها تشکلات این حزب نیز به جبهه ملی پیوستند.

تبعید مبارزین با استعمار

پروان افزود: سید علی امامی درباره جبهه ملی در بجنورد می‌گوید: «آیت‌الله کاشانی از جبهه ملی حمایت و آن را تقویت می‌کرد. ایشان با علمای هر شهری مرتبط می‌شدند ولو اینکه ازنظر دیدگاه اختلاف داشتند. «پور بنده» و پسرانش در بجنورد و برادرم (سید رضا) که از اعضای جبهه ملی بودند و نماینده جبهه ملی در منزل ما مستقر بودند. بنده دو بار آیت‌الله کاشانی را ملاقات کردم.»

وی در پایان گفت: خانواده امامی با وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و شکست ملیون درصحنه داخلی و آشکار شدن تضادهای آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق، بالاخره محاکمه و تبعید و زندانی شدن آنان به‌طور عملی از حمایت جبهه ملی کنار کشیده بودند.

پایان پیام/